این‌که ترانزیت چیست تعریفی است که دانستن آن برای درک مفاهیم ترانزیت بین‌المللی، الزامی خواهد بود. هم‌چنین مفهوم ترانزیت بین‌المللی، با امور صادرات و واردات گره خورده است. چرا که ارتباطات پیچیده‌ی امروزی، به گونه‌ای است که می‌بایست کالاها و معاملاتی از سرتاسر دنیا با هم صورت پذیرد. پروسه‌های نظیر ترخیص کالا از گمرک و … نیز از مسائل دیگری هستند که در خصوص ترانزیت بین‌المللی کالا مطرح خواهند شد. در این مقاله، قصد داریم تا آن چیزی که برای درک مفهوم ترانزیت بین‌المللی کالا، الزام دارد را شرح دهیم. هم‌چنین جهت آشنایی بیشتر، انواع ترانزیت‌ها را بیان نموده و تفاوت آن‌ها را با هم ذکر کرده‌ایم.
ترانزیت به چه معناست؟
پیش از این‌که بخواهیم مفهوم اصلی مورد بحث یعنی «ترانزیت بین‌المللی» را شرح دهیم، باید بدانیم «ترانزیت چیست؟». در باب این مفهوم، باید بگوییم که ترانزیت نوعی نقل و انتقال است. یعنی کالایی از جایی به جای دیگر منتقل شود.
برای درک بهتر این‌که ترانزیت چیست، دو تا کشور را در نظر بگیرید که یکی برای تولید یک کالا توانمند است و دیگری مصرف کننده‌ی آن کالا هست. در صورتی که کشور دوم، نتواند کالای مورد مصرف خود را تولید کند، به تولیدات کالای کشور اول متوصل خواهد شد. در این‌جا صادرات برای کشور اول و واردات برای کشور دوم اتفاق می‌افتد. یعنی کشور تولیدکننده، محصول خود را به کشور دوم صادر می‌کند.
کشور دوم نیز محصول مورد نیاز خود را از کشور اولی،وارد می کند. بنابراین یک نقل، انتقال و جابه‌جایی میان دو کشور برای آن محصول اتفاق می‌افتد. و این همان ترانزیت است.
ترانزیت قوانین و مقررات مشخصی را می‌طلبد. و چون در بین دو کشور مختلف رخ می‌دهد، بایستی قوانین و مقررات مطابق با قوانین بین‌المللی در این امور، اجرا گردد.
ناگفته نماند که استفاده‌ی درست از ترانزیت، می‌توانند سودآوری و درآمدزایی بسیار خوبی برای یک کشور داشته باشد. بنابراین لازم است تا اطلاعاتی درباره‌ی این حوزه داشته باشیم.
چه کشورهایی برای ترانزیت مناسب هستند؟
حالا که می‌دانید ترانزیت چیست؛ بهتر است با کشورهاب مناسب برای ترانزیت آشنا شوید. ترانزیت برای کشورهای تولیدکننده‌ی یک محصول و یا مصرف کننده‌ی محصول خاص به کار برده می‌شود. کشورها برای ترانزیت به دنبال مناطقی هستند که ترانزیت و حمل و نقل کالا برایشان ارزان‌تر تمام شود. به عبارت دیگر، کشوری برای ترانزیت مناسب خواهد بود که هزینه‌های حمل و نقل و ترانزیت در آن، پایین‌تر باشد.
در خصوص هزینه‌های ترانزیت نیز موارد زیادی دخیل خواهند بود. هزینه‌های مربوط به سوخت، بعد مسافت و بسیاری عوامل دیگر می‌توانند در نرخ ترانزیت تأثیرگذار باشند.
انواع ترانزیت (ترانزیت داخلی – ترانزیت خارجی)
پیش‌تر بیان کردیم که ترانزیت، به معنای حمل و نقل کالا از جایی به جای دیگر می‌باشد. حال موقعیت این دو نقطه‌ی مبدأ و مقصد، می‌تواند انواع مختلفی از ترانزیت را شامل شود. بر این اساس ترانزیت به دو شکل داخلی و خارجی صورت می‌گیرد. در ادامه به شرح هر یک از انواع ترانزیت‌های داخلی و خارجی پرداخته شده است.
ترانزیت داخلی
ترانزیت داخلی یعنی کالایی که گمرک نشده از گمرک مجاز داخل کشور به گمرک مجاز دیگری در داخل کشور، حمل گردد. به عنوان مثال، در شرایط ضروری، می‌توان کالاهای موجود در گمرکات مرزی را به گمرکات داخلی حمل کرد. سپس وقتی کالا ترخیص شد، هزینه‌های حمل و نقل صرف شده را از صاحب کالا، دریافت می‌نمایند.
ترانزیت داخلی به نام پاساوان نیز شناخته می‌شود. در تاریخچه‌ی این نوع ترانزیت، ابتدا با نامه‌ی بانکی و یا مأمور بدرقه، قابل انجام بود. در حال حاضر، برای انجام ترانزیت داخلی، با بیمه نامه‌ی طرح ترانزیت قابل انجام است.
ترانزیت خارجی
اکنون می‌توان فهمید که منظور از ترانزیت خارجی، حمل و نقل کالا از یک کشور به کشور دیگر است. در صورتی که این حمل و نقل از خاک ایرن گذر کرده باشد. یعنی برای این که کالا یا محصول مورد نظر، از مبدأ به مقصد برسد، می‌بایست از یک گمرک مرزی وارد شده و از گمرک مرزی دیگری خارج شود. این کالا داخل کشور نمی‌ماند، اما تحت ترانزیت از کشور عبور خواهد کرد.
ترانزیت خارجی یک کالا، چون با خروج کالا همراه است، مشمول پرداخت هزینه‌های گمرکی نخواهد شد.
تفاوت ترانزیت داخلی و خارجی
در قسمت‌های قبلی، توضیحات جامعی برای انواع ترانزیت‌های داخلی و خارجی بیان کردیم. در این بخش، قصد داریم تا تفاوت ترانزیت داخلی و خارجی را بررسی کنیم.
- مراحل ترانزیت داخلی با خارجی متفاوت است.
- قوانین حاکم بر ترانزیت داخلی کالا با ترانزیت خارجی کالا، با هم متفاوت خواهد بود.
روشهای ترانزیت
ترانزیت به طور کلی در چهار روش انجام می‌گیرد. این چهار روش عبارتند از:
ترانزیت هوایی
ترانزیت هوایی، توسط هواپیماهای باربری صورت می گیرد. در این نوع از ترانزیت، کالاهای مشخص و معینی قابل نقل و انتقال خواهند بود.
ترانزیت جاده‌ای
کامیون‌ها و ماشین‌های سنگین باربری دیگر، می‌توانند ترانزیت جاده‌ای را محقق سازند. ترانزیت جاده‌ای مزایای زیادی دارد که از جمله‌ی آن می‌توان به هزینه‌های پایین ترانزیت جاده‌ای و سرعت بالای عملیات آن اشاره کرد. هم‌چنین در این شکل از ترانزیت، امکان نقل کالا دقیقاً تا نقطه‌ی مورد نظر وجود دارد. در حالی که برای ترانزیت‌های هوایی، دریایی یا ریلی، ایستگاهی مشخص وجود دارد.
ترانزیت ریلی
در این شکل از ترانزیت کالا، سامانه‌ی حمل و نقل ریلی درگیر خواهد شد. در ایران، ترانزیت ریلی فقط برای شهرهایی که خطوط ریلی دارند، قابل انجام خواهد بود. ترانزیت بین‌المللی کالا به صورت ریلی برای کشورهایی نظیر آذربایجان و روسیه تا ایران،امکان دارد.
ترانزیت دریایی
در کشور ما، این نوع ترانزیت مختص صادرات و واردات کالا خواهد بود. ترانزیت دریایی، اغلب برای بارهای خیلی سنگین استفاده می‌شود.
اشکال مختلفی که در بالا بیان شد، در حقیقت براساس شکل وسایل نقلیه‌ای که برای ترانزیت استفاده می‌شود، ایجاد شده است. به عنوان مثال، ترانزیت بیت‌المللی کالا به صورت هوایی، با هواپیماهای باربری انجام می‌شود. در حالی که ترانزیت بین‌المللی کالا به صورت جاده‌ای با وسایل نقلیه‌ای نظیر کامیون و … انجام می‌گیرد.
ناگفته نماند هر یک از اشکال مختلف ترانزیت، مزایا و معایب خاص خود را دارند. به طور مثال ترانزیت جاده‌ای، هزینه‌ی بسیار پایین‌تری نسبت به سایر انواع ترانزیت خواهد داشت. اما استفاده از این روش برای ترانزیت بین‌المللی، همیشه قابل استفاده نیست.
آن‌چه بیان شد،مختصری درباره‌ی ترانزیت بین‌المللی کالا و انواع آن بود. تمام این مفاهیم، کمک می‌کنند تا درک صحیح‌تری از این که ترانزیت چیست و چه کاری انجام می‌دهد، داشته باشید.
