مهم ترین نکات ایمنی حمل بار جاده ای کدامند؟ استاندارد 11889 چیست؟

نکات ایمنی حمل بار جاده ای شامل موارد مختلفی است. در ادامه به مهمترین اصول تخلیه و بارگیری و همچنین استاندارد 11889 می‌پرازیم.

سیستم حمل و نقل جاده ای به عنوان ساده‌ترین و انعطاف‌پذیرترین شیوه حمل و نقل در نظر گرفته می‌شود و به معنای حمل و نقلی است که از طریق جاده صورت می‌پذیرد. در این نوع حمل و نقل، محصولات ممکن است بر اثر عدم رعایت نکات ایمنی حمل بار دچار صدمه، شکستگی و هر گونه آسیب دیگر شوند. به همین دلیل است که بسیاری از شرکت‌های معتبر حمل و نقل برای جابجایی محصولات، برخی ضوابط و نکات ایمنی حمل و نقل بار را برای رانندگان و متصدیان خود تعریف می‌کنند تا با رعایت آنها بتوانند محصولات را در کمال ایمنی و سلامت به مقصد برسانند. این نکات شامل اصول تخلیه و بارگیری نیز می‌شوند.

نکات ایمنی باربری اصولا نکاتی ساده اما کاربردی هستند که رعایت آنها می‌تواند تاثیرات بسزایی بر سودآوری شرکت و افزایش رضایت مشتریان داشته باشد. در این میان نیز برای رعایت هرچه بهتر و کامل‌تر نکات ایمنی حمل بار ، مفهومی تحت عنوان استاندارد 11889 وجود دارد که یکی از استانداردهای مرجع بازرسی کاربری‌ها یا همان اتاق سازی ها است و الزامات نصب تجهیزات جانبی روی وسایل نقلیه را شامل می‌شود. در ادامه این مقاله، علاوه بر معرفی استاندارد 11889، مهمترین اصول تخلیه و بارگیری را بازگو می‌کنیم و به دستورالعمل ایمنی حمل دستی بار می‌پردازیم.

حمل و نقل ایمن و مهمترین نکات ایمنی حمل بار

حمل و نقل ایمن، حمل و نقلی که در طول فرآیند جابجایی کالا، هیچگونه خسارت یا آسیبی به محموله، خودرو و سرنشینان وارد نشود. این امکان تنها با رعایت اصول تخلیه و بارگیری میسر می‌شود. اما نکات ایمنی باربری جاده ای چیست و چگونه می‌توانیم محصولات را در صحت و سلامت کامل به مقصد برسانیم؟ مهمترین نکات ایمنی حمل بار جاده ای شامل موارد زیر است:

1. استفاده از کانتینر مناسب

انتخاب کانتینر مناسب یکی از مهم‌ترین نکات ایمنی حمل و نقل بار محسوب می‌شود که با رعایت آن می‌توانید سلامت محصول را در طول حمل و نقل جاده ای تضمین کنید و خطرات ناشی از حمل و نقل جاده ای را به حداقل برسانید. همان‌طور که می‌دانید کانتینر نوعی اتاق سازی یا کاربری سازی است که در اشکال مختلف وجود دارد. کانتینرها در وسایل نقلیه مختلف تعبیه می‌شوند و کالاهای مورد نظر نیز درون آنها قرار می‌گیرد. استفاده از کانتینر یکی از ایمن‌ترین شیوه‌ها برای جابجایی یک محصول در مسافت‌های طولانی است. کانتیر باید متناسب با نوع محصول ارسالی انتخاب شود تا سلامت کالا را تضمین کند.

2. انتخاب وسیله نقلیه مناسب

یکی دیگر از اصول تخلیه و بارگیری انتخاب وسیله نقلیه مناسب و مجهز است. یعنی وسیله نقلیه نیز مانند کانتینر باید متناسب با کالای ارسالی انتخاب شود. به عنوان مثال برای ارسال محصولات غذایی فسادپذیر باید از کامیون‌های یخچال‌دار (اتاق یخچالدار)و یا برای حمل محصولات بزرگ مانند اتومبیل باید از خاورهای مخصوص حمل خودرو استفاده کرد.

3. بسته‌بندی صحیح و اصولی محصولات

بسته‌بندی محصولات نیز یکی دیگر از اصول تخلیه و بارگیری است که در تضمین سلامت کالا در فرآیند جابجایی نقش مهمی دارد. زمانی که محصولات آسیب‌پذیر مانند چینی‌جات به صورت اصولی بسته‌بندی شوند و در کانتینر مناسب قرار گیرند، احتمال آسیب دیدن آنها در راه تقریبا به صفر می‌رسد و حتی در صورت بروز تصادفات جزیی نیز آسیبی به آنها وارد نمی‌شود.

4. بررسی وسیله نقلیه پیش از ورود به جاده

یکی دیگر از نکات ایمنی حمل بار بررسی وسیله نقلیه و رفع نقایص فنی آن است. زمانی که وسیله نقلیه در جاده دچار مشکلات فنی شود، احتمال بروز تصادف افزایش پیدا می‌کند و تصادف نیز می‌تواند موجب آسیب دیدن مرسوله‌ها شود. بنابراین اطمینان حاصل کردن از سلامت خودرو نیز یکی دیگر از نکات ایمنی باربری محسوب می‌شود که باید به آن توجه ویژه‌ای داشته باشید.

5. بارگیری صحیح

بارگیری صحیح نیز جزو اصول و نکات ایمنی حمل بار است که نقش مهمی در تضمین سلامت کالا در حمل و نقل جاده ای دارد. تجهیزات مربوط به مهار بار یا همان بارگیری، از جمله ابزارها و وسایل مهم برای بارگیری اصولی محصولات هستند. وسایلی مانند تسمه مهار، زنجیر مهار و سیم بکسل مهار بار برای بارگیری صحیح مورد استفاده قرار می‌گیرند و به رانندگان کمک می‌کنند تا بارها را به راحتی در وسیله نقلیه خود جایگذاری کرده و از آسیب به آنها جلوگیری کنند.

اصول تخلیه و بارگیری کدامند؟

یکی از اولین و مهمترین مواردی که در حمل و نقل دستی بار باید به آن توجه شود، بحث اصول تخلیه و بارگیری است. این اصول بیان می‌کنند که برای بارگیری و همچنین تخلیه بار به‌وسیله کارگران، باید به چه نکات ایمنی توجه داشته باشیم و از چه مواردی پرهیز کنیم. ما در ادامه به دستورالعمل ایمنی حمل دستی بار و آیین نامه حمل دستی بار اشاره خواهیم کرد، اما در این قسمت، یک سری نکات اولیه را بیان می‌کنیم که برای تخلیه و بارگیری اهمیت فراوانی دارند.

همان‌طور که بالاتر هم اشاره کردیم، یکی از اولین مواردی که در این زمینه اهمیت دارد، انتخاب وسیله نقلیه مناسب است، اما به میزان باری که درون خودرو قرار می‌گیرد نیز باید توجه شود. این مقدار به‌وسیله آیین نامه حمل دستی بار تعیین می‌شود. از سوی دیگر حداکثر وزن مجاز حمل متعارف بار با دست برای کارگران نیز در همین آیین نامه مشخص شده است که باید مورد توجه قرار گیرد. تعیین وزن بار، طول و عرض و ارتفاع آن، مرکز ثقل بار و توزیع وزنی مناسب آن، همگی از نکات مهمی هستند که در بحث اصول تخلیه و بارگیری اهمیت پیدا می‌کنند. بر همین اساس مسئولیت‌هایی برای دو گروه از افراد در نظر گرفته شده است: گروه اول شرکت‌های متصدی حمل و نقل بار هستند که تمام امور مربوط به جابه‌جایی، تخلیه و بارگیری را بر عهده دارند. گروه دوم نیز تحویل گیرندگان بار هستند که آنها هم موظف به رعایت برخی نکات شده‌اند. ابتدا به مسئولیت‌های متصدیان حمل و نقل بار می‌پردازیم؛ این مسئولیت‌ها عبارتند از:

• مهار کامل بار و محموله با رعایت تمام نکات ایمنی
• ارائه توضیحات لازم به راننده و کارگران در رابطه با مشخصات بار
• تعیین وزن بار و محتویات دقیق محموله
• مشخص کردن آدرس گیرنده بار و زمان تحویل
• توجه به نحوه بسته‌بندی و بارگیری
• اقدام به بیمه کردن کالا

پس از اینکه فرد یا شرکت حمل و نقل، با رعایت نکاتی که در بالا اشاره شد، اقدام به فرستادن بار کرد، یک نفر (یا شرکت) باید مسئولیت تحویل بار در مقصد را بر عهده بگیرد. این فرد نیز باید نکاتی را رعایت کند که مهمترین‌شان عبارتند از:

• بررسی دقیق محموله و اطمینان از سالم بودن آن
• بررسی محموله از نظر وزن و تعداد
• ثبت دقیق زمان رسیدن محموله به مقصد
• فراهم کردن شرایط تخلیه و نظارت کامل بر روند تخلیه بار

با رعایت کامل اصول تخلیه و بارگیری، سرعت و دقت در جابه‌جایی محموله‌ها افزایش میاید و میزان خسارت‌های احتمالی به حداقل می‌رسد.

روش های مختلف بستن بار روی وسایل نقیله را نام ببرید؟

یکی از موارد بسیار مهمی که در بحث اصول تخلیه و بارگیری باید به آن بپردازیم، روش های مختلف بستن بار است که اصطلاحا به آن «مهار بار» نیز گفته می‌شود. در اینجا قصد داریم روش‌های کاربردی و مطمئن جهت آموزش مهار بار را بازگو کنیم و نکاتی پیرامون این موضوع را مطرح نماییم.

مهار بار با تسمه

تسمه یکی از تجهیزاتی است که معمولا برای بستن بارهای سنگین روی کفی از آن استفاده می‌شود. مثلا وقتی بخواهند محموله‌هایی مثل لوله‌های بتنی یا فلزی را جابه‌جا کنند، از کفی‌های طولانی برای این کار استفاده می‌کنند. در این حالت، برای بستن لوله‌ها و فیکس کردن آنها رو کفی، تسمه‌هایی را از دو طرف آن رو محموله می‌کشند و آنها را محکم می‌کنند.

مهار بار با زنجیر

از زنجیر هم برای مهار بارهای مختلف روی کامیون استفاده می‌شود. نکته‌ای که در رابطه با بستن بارها با زنجیر وجود دارد، آن است که برای این کار نباید از پیچ یا سیم جهت محکم کردن زنجیرها استفاده شود. بدین منظور از قلاب‌های مخصوصی استفاده می‌کنند که اندازه آنها باید متناسب با نوع زنجیر باشد. توصیه می‌شود که زنجیر برای بلند کردن یا کشیدن بارهای خیلی سنگین مورد استفاده قرار نگیرد. همچنین باید به این نکته توجه داشت که امکان فرسودگی یا شکستگی زنجیرها وجود دارد؛ به همین دلیل حتما باید قبل از مهار بار، زنجیر به دقت بررسی شود. در صورت پیچ خوردگی زنجیر هم ممکن است ایمنی محموله به خطر بیفتد.

مهار بار با سیم بکسل

سیم بکسل در واقع نوعی طناب از جنس فولاد است که برای مهار بارهای سخت و سنگین مورد استفاده قرار می‌گیرد. مزیت اصلی سیم بکسل، استحکام بسیار بالای آن است، اما از سوی دیگر، انعطاف‌پذیری کمتری نسبت به طناب دارد. برای بستن سیم پکسل معمولا از بست‌های مخصوصی استفاده می‌کنند که به کمک پیچ، کاملا محکم می‌شوند.

مهار بار با طناب

رایج‌ترین وسیله برای مهار بارهای متوسط و سبک، طناب است. طناب به خاطر سبک بودن، انعطاف‌پذیری و همچنین استحکام خوبی که دارد، معمولا برای بستن بارهای مختلف در وانت یا کامیونت‌ها استفاده می‌شود. در ادامه چند نکته در زمینه اصول تخلیه و بارگیری و آموزش مهار بار در وانت‌ها را بازگو می‌کنیم.

چند نکته برای بستن بار روی وانت

افراد زیاد هستند که به حمل و نقل بار با وانت مشغولند. این افراد با رعایت برخی نکات می‌توانند ایمنی کار خود را افزایش دهند و محموله‌ها را سریع‌تر و بهتر جابه‌جا کنند. در ادامه به چند نکته اشاره می‌کنیم که رعایت آنها برای حمل و نقل بار با وانت اهمیت دارد و یکی از مهمترین اصول تخلیه و بارگیری است.

• در قسمت بار وانت، یک کفپوش مناسب قرار دهید. وجود کفپوش باعث می‌شود که بدنه وانت در هنگام جابه‌جایی بار آسیب کمتری ببیند. همچنین برخی کفپوش‌ها هستند که با داشتن ارتفاع بیشتر، وانت را برای حمل برخی محموله‌ها مناسب می‌کنند.
• با توجه به نوع باری که حمل می‌کنید، قسمت بار را تغییر دهید. برای مثال، بارکش‌هایی که نرده‌های میله‌ای یا توری دارند، برای حمل بارهای خشک مناسب هستند، اما اگر بار خیس یا مایع حمل می‌کنید، طبیعتا باید تغییراتی را در قسمت بار وانت به‌وجود آورید.
• حلقه‌های اضافی برای محکم کردن بار در دو طرف وانت نصب کنید. البته این حلقه‌ها از ابتدا روی وانت وجود دارند، اما در صورت نیاز می‌توانید تعداد آنها را افزایش دهید.
• همیشه به اندازه کافی طناب، تسمه و زنجیر به همراه داشته باشد. همچنین داشتن روکش ضخیم و ضد آب یکی از نکات مهمی است که نباید آن را فراموش کنید.

حداکثر طول مجاز انواع وسایل نقلیه حمل بار

همان‌طور که در مورد ارتفاع وسایل نقلیه باری قوانین مشخصی وجود دارد، در رابطه با طول آنها نیز، رعایت یک سری استانداردها الزامی است. این موارد هم جزو اصول تخلیه و بارگیری به حساب می‌آیند. از آنجا که طول وسیله نقلیه باری ارتباط مستقیمی با میدان دید سایر رانندگان در جاده، امکان سبقت گرفتن آنها از وسیله باری و همچنین اشغال کردن باند مخالف در قوس جاده و پیچ‌ها دارد، تمام وسایل نقلیه باری حتما باید دارای طول مشخص و استانداردی باشند. اما حداکثر طول مجاز انواع وسایل نقلیه حمل بار کدام است؟ در ادامه به این سوال پاسخ خواهیم داد:

• کامیون‌های دو محور: طول این وسایل نقلیه باید حداکثر 10 متر باشد.
• کامیون‌های سه محور: طول این وسایل نقلیه نباید بیشتر از 12 متر باشد.
• تریلی چهار محور و بیشتر: حداکثر طول مجاز برای این نوع ترلی‌ها برابر با 16.5 متر است.
• تریلی خودرو بر: این تریلی‌ها هم نباید بیشتر از 20.75 متر طول داشته باشند.

با رعایت حداکثر طول مجاز انواع وسایل نقلیه حمل بار، نه‌تنها خطرات احتمالی برای سایر رانندگان در جاده کاهش پیدا می‌کند، بلکه کنترل وسیله نقلیه باری نیز راحت‌تر می‌شود و به‌طور کلی سرعت تردد در مسیر جاده افزایش میابد.

استاندارد 11889 چیست؟

استاندارد 11889 یکی از استانداردهای فنی مربوط به نصب کاربری‌ها است که نحوه و ضوابط استفاده از تجهیزات ایمنی در وسایل نقلیه باری و مسافری را تعیین می‌کند. نصب کاربری یا کانتینر روی وسایل نقلیه حتما باید توسط شرکت‌های نصاب کاربری که دارای مجوز و پروانه رسمی هستند، صورت گیرد. شرکت‌ نصاب کاربری شرکتی است که در زمینه نصب کاربری فعالیت می‌کند و پروانه رسمی خود را از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت دریافت کرده است. در این میان برای نصب تجهیزات ایمنی روی کاربری‌ها، استانداردی وجود دارد که تحت عنوان استاندارد 11889 شناخته می‌شود. استاندارد 11889 به عنوان یکی از اصول تخلیه و بارگیری دارای بندها و ضوابطی است که خلاصه آن به شرح زیر است:

استفاده از چراغ‌های نشانگر جانبی و هشداردهنده

چراغ نشانگر جانبی نوعی چراغ نشانگر بصری و هشداردهنده است که روی وسایل نقلیه باربری نصب شده و موجب جلب توجه رانندگان دیگر نسبت به وسیله نقلیه و کاربری شما می‌شود. طبق استاندارد 11889 استفاده از نشانگر جانبی برای خودروهای با طول بیشتر از 6 متر الزامی است و باید با توجه به طول خودرو در هر سه متر، یک چراغ نصب شود. ارتفاع چراغ نشانگر جانبی از سطح زمین باید حداقل 250 میلی‌متر و حداکثر 1500 میلی‌متر باشد.

استفاده از شبرنگ

استفاده از برچسب‌های شبرنگ یکی دیگر از الزامات استاندارد 11889 است که باید روی وسایل نقلیه حمل و نقل جاده ای نصب شود. رنگ برچسب شبرنگ در عقب وسیله نقلیه «قرمز» و در سایر نقاط «زرد» یا سفید است. عرض شبرنگ باید 5 سانتی‌متر باشد و در ارتفاع حداقل 50 سانتی‌متری یا حداکثر 150 سانتی‌متری از سطح زمین نصب شود.

تجهیزات ممانعت از پاشش گل

تجهیزات ممانعت از پاشش گل شامل گل‌گیر و باران‌گیر است. گل‌گیرها باید نواحی نزدیک به بالا، جلو و پشت لاستیک‌ها را پوشش دهند. عرض گل‌گیر باید با عرض لاستیک وسیله نقلیه هم‌پوشانی داشته باشد و تمام لاستیک را پوشش دهد. پهنای باران‌گیر نیز باید حداقل به اندازه تمام قسمت آج لاستیک بوده و جهت آن نیز عمودی باشد و حداکثر ارتفاع آن از لبه پایینی نباید از 200 میلی‌متر بیشتر شود. باران‌گیر همچنین نباید بیش از 300 میلی‌متر از لبه عقبی لاستیک فاصله داشته باشد.

سوالات متداول نکات و اصول حمل بار

تا به اینجا سعی کردیم که به موارد مختلف پیرامون اصول تخلیه و بارگیری اشاره کنیم و به تمام ابهامات در این رابطه پاسخ بدهیم، اما شاید هنوز هم سوالاتی در همین زمینه داشته باشید. در ادامه به چند سوال رایج در خصوص اصول حمل دستی بار پاسخ داده‌ایم.

آیین نامه حمل دستی بار چیست؟

آیین نامه حمل دستی بار به‌منظور تامین ایمنی تخلیه و بارگیری تدوین شده است. این آیین نامه در وهله اول مشخص می‌کند که تعریف حمل بار دستی چیست و در چه شرایطی می‌توانیم حمل بار را دستی قلمداد کنیم. سپس مشخصات بار سنگین، وزن مجاز برای حمل دستی بار، ویژگی‌های محلی که حمل بار در آنجا صورت می‌گیرد، شرایط وسیله نقلیه و تجهیزات حمل، همگی در این آیین نامه پیش‌بینی شده‌اند.

آموزش مهار بار چگونه انجام می شود؟

پیش‌تر در مورد روش های مختلف بستن بار توضیحاتی را ارائه دادیم، اما سوال دیگر آن است که برای آموزش مهار بار باید چه‌کار کنیم؟ تمام افرادی که در پروسه حمل و نقل بار فعالیت می‌کنند باید از اصول تخلیه و بارگیری به‌صورت کامل مطلع باشند و نحوه مهار بار را آموزش ببینند. راننده وسیله باید روش بستن انواع بارها را بداند و کارگران نیز باید در زمینه حمل کالا‌ها آموزش دیده باشند. رعایت نکات ایمنی در هنگام بارگیری و تخلیه باعث جلوگیری از آسیب‌های جانی و مالی خواهد شد.

سخن پایانی

برای حمل و نقل ایمن محصولات از مبدا به مقصد باید نکات ایمنی و اصول تخلیه و بارگیری را در نظر بگیریم و آنها را به صورت دقیق رعایت کنیم. نکات ایمنی باربری اصولا نکاتی ساده اما کاربردی هستند که با رعایت آنها می‌توانیم مرسولات خود را در کمال سلامت به مقصد برسانیم. استاندارد 11889 نیز به عنوان یکی از اصول تخلیه و بارگیری در این امر به ما کمک می‌کند و با نصب برخی تجهیزات روی وسایل نقلیه باربری می‌توانیم ایمنی محموله‌ها را در طول مسیر حمل و نقل جاده ای افرایش دهیم.