با وجود راحت‌تر شدن زندگی به کمک وسایل حمل و نقل جدید، اگر تعادل در استفاده از آنها را حفظ نکنیم، محیط زیست آسیب جدی خواهد دید.
توسعه شبکه‌های حمل و نقل نقش مهمی در رشد فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی کشورها دارد. بخش حمل‌ونقل یکی از عمده‌ترین مصرف‌کننده‌های نفت و انرژی در جهان محسوب می‌شود. می‌دانیم که بشر برای سرعت بخشیدن به زندگی، ناگزیر به استفاده از ماشین‌آلات است، اما متاسفانه همین ماشین‌آلات باعث ایجاد بیشترین آلودگی در هوا می‌شوند. با انتشار گازهای گلخانه‌ای، زمین در سال‌های اخیر به سمت گرم شدن رفته است. البته مشکلات تنفسی و قلبی نیز از دیگر تاثیرات وجود دی‌اکسید کربن بیش از اندازه در هوا محسوب می‌شود. اما آیا استفاده از ماشین‌آلات تنها اثرات منفی بر محیط‌زیست دارد؟ باید بگوییم که وجود ماشین‌آلات باعث کاهش استفاده از حیوانات برای جابجایی مسافر یا کالا نیز شد. ما در این مقاله به اثرات مثبت و منفی حمل و نقل بر محیط زیست خواهیم پرداخت. تا پایان با ما همراه باشید.
اثرات منفی حمل و نقل بر محیط زیست
با ورود سیستم‌های جدید و پیشرفته حمل و نقل به زندگی مردم، جابجایی مسافر و همچنین کالاها بسیار آسان شد. استفاده از ماشین‌آلات صنعتی تا حد زیادی به انجام کارها سرعت بخشید. تا اوایل قرن بیستم، طبیعت با قدرت خودپالایی، آلودگی‌ای که در نتیجه سوختن انرژی در ماشین‌آلات ایجاد می‌شد را از بین می‌برد؛ بنابراین هیچ مشکل خاصی حس نمی‌شد. اما به‌مرورزمان بشر هرچه بیشتر از انواع ماشین‌آلات استفاده کرد. سوخت‌های فسیلی در ماشین‌ها، به مرور باعث آلودگی هوا و بسیاری مشکلات دیگر شدند. اما گسترش سیستم حمل‌ونقل تنها آسیب بر محیط زیست نبود. ما در ادامه برخی از مهم‌ترین اثرات منفی آن بر محیط اطرافمان را نام خواهیم برد.
تغییرات اقلیمی
اثر گلخانه‌ای اساسی‌ترین جز در تغییرات آب و هوایی به شمار می‌رود. وجود گازهای گلخانه‌ای باعث گرم شدن زمین و آب شدن یخچال‌های طبیعی و اثرات منفی زنجیره‌وار دیگر شده است. گازهای گلخانه‌ای شامل دی‌اکسید کربن، متان، اکسید نیتروژن و هالو کربن‌ها هستند. بد نیست تا طول عمر هر یک از این گازها را تا زمان از بین رفتن در جو بدانید: دی‌اکسید کربن بین ۵ تا ۲۰۰ سال، متان حدود ۱۲ سال، اکسید نیتروژن حدود ۱۱۴ سال و هالو کربن‌ها حداقل ۴۵ سال. همچنین خوب است بدانید که فعالیت‌های صنعت حمل و نقل سالانه چندین میلیون تن گازهای گلخانه‌ای را در جو آزاد می‌کند که بین ۲۵ تا ۳۰ درصد از کل انتشار گازهای گلخانه‌ای را تشکیل می‌دهد.
پایین آمدن کیفیت هوا
وسایل نقلیه بزرگراهی، موتورهای دریایی، لوکوموتیوها و هواپیماها منابع آلودگی به صورت انتشار گاز و ذرات معلق، محسوب می‌شوند. آنها بر کیفیت هوا تاثیر منفی گذاشته و تهدیدی برای سلامت انسان و محیط زیست به شمار می‌آیند. متداول‌ترین آنها شامل سرب، مونوکسید کربن، اکسیدهای نیتروژن، تترافلوراید سیلیکون، بنزن، فلزات سنگین و ذرات معلق هستند. انتشار دی‌اکسید گوگرد و اکسیدهای نیتروژن در جو، ترکیبات اسیدی مختلفی را تشکیل می‌دهد که با مخلوط شدن در رطوبت ابر، باران اسیدی ایجاد می‌کند. بارش‌های اسیدی اثرات مخربی بر روی محیط طبیعی زمین دارد. بدترین اثر آن نابودی تدریجی جنگل‌ها است.
قطع درختان
گسترش استفاده از انواع مختلف سیستم حمل و نقل نیازمند راه‌های گسترده‌تر است. همان‌گونه که در شهر یا کشور خود می‌بینیم، برای ساخت راه‌های گسترده‌تر و جدید، نیاز به قطع درختان است. قطع تدریجی درختان و نابودی محیط زیست قدرت خودپالایی طبیعت را کم کرده و زنجیره‌وار باعث مشکلاتی مانند بروز باران‌های اسیدی، گرم شدن زمین، بروز سیل و غیره خواهد شد.
آلودگی صوتی
شاید جالب باشد که بدانید، ایجاد صداهای ناهنجار از موتور هواپیماها، کشتی‌ها و ماشین‌آلات دیگر، نه‌تنها باعث آسیب‌های جسمی و روحی انسان‌ها می‌شود، بلکه حتی باعث اختلال در زندگی حیوانات نیز شده است. این موضوع توانایی دریافت اطلاعات صوتی در جانوران را مختل کرده و باعث شده تا در سال‌های اخیر شاهد گم شدن دسته‌ای جانوران در محیط زندگی‌شان باشیم.
پایین آمدن کیفیت آب
سیستم‌های حمل و نقل بر شرایط هیدرولوژیکی و کیفیت آب تاثیر منفی زیادی دارد. سوخت، مواد شیمیایی و سایر ذرات خطرناک دور انداخته شده از هواپیما، اتومبیل و قطار، می‌توانند سیستم‌های هیدروگرافی را آلوده کنند. از آنجا که تقاضا برای حمل‌ونقل دریایی افزایش پیداکرده، انتشارات حمل‌ونقل دریایی مهم‌ترین بخش تاثیر بر کیفیت آب محسوب می‌شود. تاثیرات اصلی عملیات حمل‌ونقل دریایی بر کیفیت آب عمدتا لایروبی، ورود پسماند، و نشت روغن هستند. پایین آمدن کیفیت آب، تهدیدی برای محیط زیست جانداران دریایی و البته انسان‌ها است.
کیفیت خاک
ساخت بزرگراه یا بندر و فرودگاه، باعث از بین رفتن زمین‌های حاصلخیز شده است. آلودگی خاک می‌تواند از طریق استفاده از مواد سمی توسط صنعت حمل و نقل رخ دهد. همچنین نشت سوخت و روغن از وسایل نقلیه موتوری در حاشیه جاده‌ها، به مرور شسته شده و وارد خاک می‌شوند. مواد شیمیایی مورداستفاده برای حفظ اتصالات راه‌آهن نیز به مرور وارد خاک می‌شوند. متاسفانه این موضوع تا حد زیادی باعث پایین آمدن کیفیت خاک شده است.
اثرات مثبت حمل و نقل بر محیط زیست
استفاده بیش از حد از انواع مختلف سیستم‌های حمل و نقل باعث اختلالات زیادی در محیط زیست شده است. اما باید بگوییم که با ورود ماشین‌آلات به زندگی مردم، استفاده از حیوانات در حمل مسافر و کالا رفته‌رفته از بین رفت. مردم دیگر نیازی به ورود به جنگل‌های بکر و یا کویرهای دست‌نیافتنی برای رسیدن به مقصد خود ندارند. هرچه ورود انسان به محیط زندگی حیوانات کمتر باشد، میزان آسیب به آنها کمتر است.
سخن پایانی
با ورود ماشین‌آلات به زندگی بشر، انجام کارها بسیار آسان شد و زندگی سرعت بیشتری گرفت. این ماشین‌آلات برای کار کردن نیاز به سوزاندن سوخت‌های فسیلی دارند. با سوختن انرژی، گازهای گلخانه‌ای تولید شده و وارد محیط می‌شود. افزایش بیش از حد استفاده از سیستم‌های مختلف حمل و نقل باعث برهم خوردن نظم طبیعت شد. یعنی دیگر قدرت خود پالایندگی طبیعت برای از بین بردن آلودگی‌ها کافی نبود. متاسفانه اکنون شاهد پایین آمدن کیفیت آب و خاک، آلودگی صوتی و تغییرات آب و هوا هستیم. به‌طورکلی آسیب به محیط زیست به معنای آسیب دیدن خود انسان‌ها است. برای جلوگیری از نابودی طبیعت کافی ست تا تعادل استفاده از ماشین‌آلات را حفظ کنیم.