هزینه حمل و نقل تحت تاثیر عوامل زیادی است. کرایه حمل و نقل کالا یا مسافر در تعیین قیمت نهایی کالاها تاثیر می‌گذارد.
ما همواره در طول زندگی برای جابجایی از یک مکان به مکان دیگر و یا برای حمل بار هزینه‌هایی پرداخت می‌کنیم. این هزینه در کشورهای مختلف متفاوت است، چرا که عوامل زیادی بر افزایش یا کاهش نرخ آن موثر هستند. نرخ کرایه حمل و نقل تاثیر زیادی بر تعیین قیمت نهایی کالا دارد. واقعیت این است که محاسبه هزینه‌های زمان یا مواردی مثل ناکارآمدی‌های احتمالی، بسیار دشوار بوده و اغلب فقط پس از رسیدن محموله قابل ارزیابی است. هزینه‌های ثابت مانند استهلاک خودرو، بیمه و مالیات وسیله نقلیه در کشوری مانند ایران که نوسانات ریالی زیادی دارد، می‌تواند به‌شدت بر نرخ حمل‌ونقل تاثیرگذار باشد. هزینه‌های حمل‌ونقل یک‌سوم مبلغ هزینه‌های لجستیک را به خود اختصاص می‌دهد. ما در این مقاله شما را با آنچه باید درباره هزینه حمل و نقل بدانید آشنا خواهیم کرد. تا پایان با ما همراه باشید.
کرایه حمل و نقل جاده ای
در جابجایی کالا یا مسافر، مصرف‌کنندگان این سرویس‌ها باید مبلغی را جهت استفاده از این سیستم بپردازند. اگر بخواهیم به زبانی ساده بگوییم، هزینه‌ای که برای استفاده از سرویس‌های حمل‌ونقل می‌پردازید، هزینه حمل و نقل است. کرایه حمل و نقل در هر منطقه یا کشوری با توجه به متغیرهای خاص خود، تغییر می‌کند. قیمت حامل‌های انرژی در هر کشور می‌تواند یکی از مهمترین عوامل تاثیرگزار در کاهش یا افزایش نرخ هزینه حمل بار یا مسافر محسوب شود. خوب است بدانید که این کاهش یا افزایش قیمت تاثیر مستقیم در پیشرفت یا حتی ضررهای اقتصادی در سطح بین‌المللی دارد. بنابراین کنترل این موضوع برای دولت‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است.
کرایه حمل و نقل بار بین شهری
برای اینکه کرایه حمل و نقل بار بین شهری را محاسبه کنیم باید فاکتورهای متعددی را در نظر بگیریم. برای مثال هزینه‌های جانبی مانند بسته‌بندی، هزینه کارگر برای جابه‌جایی بارهای سنگین و … جزو مواردی هستند که باعث افزایش کرایه حمل و نقل بار می‌شوند. همچنین اگر در طول مسیر، توقف و بارگیری مجدد داشته باشید، باز هم نرخ کرایه بیشتر میشود. نوع وسیله نقلیه هم یکی از مهمترین فاکتورهاست. علاوه بر همه این موارد، هزینه باسکول و بیمه‌نامه را نیز در نظر داشته باشید. نرخ کرایه حمل و نقل درون شهری و برون شهری با هم تفاوت دارند، اما فاصله مبدا و مقصد نیز در این زمینه تاثیرگذار است. بر همین اساس، ممکن است کرایه حمل و نقل بار بین شهری به خاطر کوتاه بودن مسیر، از کرایه حمل بار درون شهری کمتر هم باشد.
نرخ کرایه حمل بار تریلی
تریلی‌ها معمولا بارهای بسیار سنگین را جابه‌جا می‌کنند و کرایه آنها نیز بر اساس ظرفیت‌شان و همچنین مقدار باری که قرار است حمل کنند، تعیین میشود. انواع تریلی با ظرفیت ۵ تن، ۷ تن، ۱۰ تن، ۱۵ تن و ۲۲ تن وجود دارند و معمولا کرایه آنها نیز برحسب تن/کیلومتر محاسبه میشود. یعنی نرخ کرایه حمل بار تریلی بر اساس هر یک تن در هر یک کیلومتر تعیین خواهد شد. در سال‌های اخیر با افزایش نرخ حمل و نقل جاده ای کرایه تریلی‌ها به میزان چشمگیری افزایش پیدا کرده و این موضوع تبعات زیادی نیز داشته است. با این حال، افزایش کرایه حمل و نقل جاده ای با توجه به بالا رفتن نرخ ارز و عدم واردات قطعات مورد نیاز برای تعمیر و بازسازی تریلی‌ها و ماشین‌های سنگین، امری اجتناب‌ناپذیر است.
نرخ کرایه کامیون
کامیون یکی از وسایل نقلیه پرکاربرد برای حمل بار جاده‌ای است. کامیون‌ها انواع مختلفی دارند که هر کدام از آنها برای جابه‌جایی نوع خاصی از بار مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای مثال کامیون‌های یخچال‌دار (اتاق یخچال) مواد غذایی و فاسدشدنی را در مسافت‌های طولانی حمل می‌کنند یا کامیون‌های مجهز به مخلوط‌کن، برای حمل مواد ساختمان‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرند. فشار‌ها و تحریم‌های اقتصادی از یک سو و کیفیت نامطلوب بسیاری از جاده‌های کشور از سوی دیگر باعث افزایش نرخ کرایه کامیون در چند سال اخیر شده است. برای مثال وقتی کامیون‌ها در جاده‌های ناهموار و خاکی حرکت می‌کنند، هزینه‌های استهلاک آنها نیز به مراتب افزایش میابد و این موضوع باعث بیشتر شدن کرایه حمل بار کامیون میشود. با توجه به شرایط موجود، پیش‌بینی میشود که نرخح کرایه کامیون در سال جاری و همچنین سال آینده، باز هم افزایش داشته باشد.
عوامل موثر در تعیین نرخ حمل و نقل
همان‌طور که قبل‌تر به این موضوع اشاره کردیم، عوامل مختلفی می‌توانند بر گران بودن یا ارزان بودن حمل‌ونقل در یک کشور یا منطقه تاثیر بگذارند. خوب است بدانید که کوچک‌ترین افزایش قیمت در کرایه حمل بار یا مسافر، به‌صورت مستقیم و زنجیره‌وار بر افزایش قیمت کالاهای مصرفی تاثیر می‌گذارد. ما در اینجا برخی از عوامل موثر در تعیین کرایه حمل و نقل را نام می‌بریم.
- مسافت: مسافت معمولا اساسی‌ترین عامل تاثیرگذار بر هزینه حمل و نقل به شمار می‌رود. هزینه حمل بار در مسافت‌های طولانی‌تر بسیار بیشتر میشود. این موضوع به دلیل استفاده از سوخت بیشتر، استهلاک خودرو و بسیاری از عوامل دیگر است. این مورد البته بسته به نوع حمل‌ونقل و کارایی مسیرهای خاص حمل‌ونقل بسیار متفاوت است. برای مثال کشورهای محصور در خشکی معمولا به دلیل اینکه دسترسی مستقیمی به حمل‌ونقل دریایی ندارند، مسافت‌های طولانی‌تری را به‌وسیله خودرو طی می‌کنند و بنابراین هزینه حمل‌ونقل بیشتری صرف می‌نمایند.
- هزینه انرژی: حمل‌ونقل به طور معمول حدود ۲۵٪ از کل انرژی مصرفی یک کشور را به خود اختصاص می‌دهد. خوب است بدانید که قیمت حامل‌های انرژی تاثیر مستقیم در نرخ کرایه حمل و نقل دارد. انرژی تقریباً نیمی از هزینه‌های عملیاتی تمام حالت‌های حمل‌ونقل را به خود اختصاص می‌دهد و نیم دیگر بین عوامل موثر مختلف تقسیم میشود.
- نوع محصول: این موضوع که چه چیزی در حال جابجایی است نیز در هزینه حمل و نقل تاثیر گذار است. برای مثال در مورد کرایه حمل بار به این موضوع دقت کنید که بسیاری از محصولات نیاز به بسته‌بندی و جابجایی خاصی دارند، بنابراین مراقبت بیشتر از محصول باعث افزایش نرخ هزینه حمل بار خواهد شد. برای مثال زغال‌سنگ کالایی است که حمل‌ونقل آن از میوه‌ها یا گل‌های تازه آسان‌تر است. البته استفاده از انواع مختلف کانتینر یا اتاق کامیون که در صنعت کاربری سازی به‌طور اختصاصی تولید می‌شوند، تا حدی این مشکل را حل کرده است. اکنون تصور کنید که قرار باشد مسافر جابجا کنید. بدون شک راحتی و امکانات رفاهی باید فراهم شود. فراهم کردن این امکانات نیز هزینه داشته و بر تعیین قیمت نهایی موثر است.
- زیرساخت‌ها: کارایی و ظرفیت حالت‌های حمل‌ونقل و پایانه‌ها تاثیر مستقیم بر هزینه حمل و نقل دارد. زیرساخت‌های ضعیف به معنای افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل، تاخیرها و پیامدهای اقتصادی منفی است. سیستم‌های حمل‌ونقل پیشرفته‌تر، هزینه حمل و نقل کمتری دارند، زیرا از قابلیت اطمینان بیشتری برخوردار هستند، به هم متصل بوده و می‌توانند حرکت‌های بیشتری را کنترل کنند.
- مالیات: در تمام کشورهای جهان، هزینه‌های سرمایه‌گذاری و آماده‌سازی زیرساخت‌ها برای حمل‌ونقل مسافر یا کالا، به‌صورت مالیات خودرو یا عوارض جاده‌ای، از رانندگان گرفته میشود. مالیات بر سوخت مهمترین شکل مالیاتی است که دولت‌ها از مردم دریافت می‌کنند. ساخت یک تونل یا حتی پل در مسیر جاده‌ها می‌تواند بر افزایش نرخ عوارض جاده‌ای تاثیر بگذارد. مالیات و عوارض بخشی از هزینه حمل و نقل را به خود اختصاص می‌دهند.
- بیمه: برای اینکه به‌عنوان یک مسافر امنیت جانی داشته باشید، در سفرها به‌نوعی بیمه خواهید شد. این بیمه که از قبل توسط صاحبان دستگاه‌های حمل‌ونقل پرداخته شده، به‌صورت کرایه از مصرف‌کنندگان دریافت میشود. در موضوع هزینه حمل بار نیز قضیه به همین منوال خواهد بود. برای راحت بودن خیال صاحبان کالا در مورد صدمات احتمالی به بار و جلوگیری از شکست‌های مالی شدید، مجبور به بیمه کردن کالای خود هستید که باعث افزایش نرخ کرایه خواهد شد.
تاثیر کرایه حمل و نقل بر لجستیک
بهتر است بدانید که تمام اجزای بخش لجستیک مانند تولید، ذخیره‌سازی، عمده‌فروشی و خرده‌فروشی به حمل‌ونقل وابسته هستند. هزینه حمل و نقل، امروز مهمترین نگرانی بخش لجستیک و همچنین شرکت‌های دیگر محسوب میشود، زیرا حدود ۴۰ تا۵۰ درصد از کل هزینه‌های لجستیک و ۴ تا ۱۰ درصد قیمت فروش محصولات نهایی را به خود اختصاص می‌دهد. با این اوصاف، کاملاً واضح است که تغییرات کرایه حمل و نقل مستقیما روی کل هزینه‌های لجستیک و در سایر مناطق عملکردی شرکت تاثیر می‌گذارد. شرکت لجستیکی باید توجه زیادی به مدیریت حمل‌ونقل داشته باشد. برای مدیریت فرآیند حمل‌ونقل و کارایی سیستم لجستیک باید پرسنل جداگانه در شرکت استخدام شوند که دانش قابل‌توجهی در مورد قیمت‌گذاری حمل‌ونقل، خدمات و مقررات داخلی و بین‌المللی داشته باشند.
معمولا افزیش کرایه حمل و نقل بار چه مقدار است؟
معمولا هر ساله میزان افزایش کرایه حمل بار با توجه به نرخ تورم همان سال مورد محاسبه قرار گرفته و به سازمان‌های مربوطه ابلاغ می‌گردد. موارد زیاد هستند که باعث نوسان قیمت کرایه می‌شوند. یک شرکت باربری ممکن است بر اساس وضعیت راه‌ها، نرخ کرایه متفاوتی را در نظر بگیرد. اما به‌طور کلی، این نرخ کرایه، تابع شرایط تورمی کشور است. طبیعی است که در وضعیت فعلی، شاهد افزایش هزینه‌های حمل و نقل باشیم. اکنون خرید لاستیک برای کامیون هم به یکی از دغدغه‌های اصلی کامیون‌داران تبدیل شده و شریط اقتصادی به آنها اجازه نمی‌دهد که تعمیرات سنگین روی ماشین خود انجام دهند. به همین خاطر با اعلام درصد افزایش قیمت کرایه حمل و نقل بار در سال جاری، بسیاری از رانندگان اعتراض خود را به این مسئله اعلام کردند و میزان افزایش کرایه را کافی ندانستند. این موضوع باعث شده که شرکت‌های باربری، در توافق با صاحب بار، مبلغی را به عنوان پشت بارنامه در نظر بگیرند که یک مبلغ غیررسمی است و اگر صاحب بار مایل به پرداخت آن نباشد، می‌تواند از این کار امتناع بورزد.
افزایش ۳۰ درصدی کرایه حمل و نقل
در سال جاری شاهد افزایش ۳۰ درصدی کرایه حمل و نقل نسبت به سال گذشته بوده‌ایم. این میزان افزایش هم برای ناوگان حمل بار و هم برای شرکت‌های مسافربری و تاکسی‌ها اعمال شده است. همان‌طور که در بالا هم اشاره کردیم، اکثر رانندگان و شرکت‌های باربری و مسافربری، به این افزایش ۳۰ درصدی اعتراض دارند و آن را پوشش دهنده هزینه‌های خود نمی‌دانند. افزایش نرخ کرایه حمل و نقل جاده ای باید به گونه‌ای باشد که هم منافع رانندگان و باربری‌ها را در نظر بگیرد و هم حقوق مشتریان را رعایت کند.
سخن پایان
حمل‌ونقل کالا یا مسافر نیازمند صرف هزینه است. هزینه حمل و نقل در هر حالتی به عوامل زیادی مانند قیمت حامل‌های انرژی و مسافت بستگی دارد. دولت‌ها برای تامین زیرساخت مناسب برای حمل‌ونقل ایمن، با ساخت تونل یا پل مبلغ قابل‌توجهی را صرف می‌کنند. اما این مبلغ صرف شده در فراهم‌سازی زیرساخت مناسب، در قالب مالیات و عوارض جاده‌ای از مردم دریافت میشود. کرایه حمل و نقل مسافر و همچنین هزینه حمل بار در قیمت تمام‌شده محصولات موجود در بازار تاثیر مستقیم دارد. یکی از مهمترین موضوعات در کنترل قیمت‌های بازار و در نتیجه پیشرفت‌های اقتصادی برای دولت‌ها، کنترل نرخ حمل‌ونقل به شمار می‌رود.